Belangenbehartiging VO-raad
Aan de hand van drie prominente dossiers geven we inzicht in het belangenbehartigingsproces van de VO-raad. Wat heeft de VO-raad voor leden (niet altijd) zichtbaar gedaan en bereikt en hoe uit dit zich in het veld.
Het maatwerkdiploma
De visie van de VO-raad is dat leerlingen gemotiveerd blijven tijdens hun schoolcarrière en dat het loont om het beste uit jezelf te halen. Alle prestaties van de leerling, inclusief extra inspanningen, moeten tot hun recht komen en de missie is dat onderwijs op maat ook uitmondt in een afsluiting op maat: een maatwerkdiploma.
Belangenbehartiging
Op zijn congres in maart 2015 presenteerde de VO-raad de ambitie voor een maatwerkdiploma. Uit de vele reacties op het voorstel bleek dat een maatwerkdiploma bij kan dragen aan oplossingen voor grote vraagstukken, zoals vroege selectie en zittenblijven. Er is veel publiciteit geweest rondom dit pleidooi van de VO-raad en dat heeft ertoe geleid dat sindsdien maatwerk, en het zichtbaar maken van prestaties van leerlingen op het diploma, op de maatschappelijke en politieke agenda staat.
Het verzoek van voormalig staatssecretaris Dekker om het idee verder uit te werken en met een plan te komen, resulteerde in de notitie ‘Diploma op maat – ruimte voor talent in het vo’. In deze notitie schetst de VO-raad de contouren van het maatwerkdiploma en de benodigde vervolgstappen.
In november 2015 nam de Tweede Kamer een motie aan die het maatwerkdiploma mogelijk moet maken. Ondanks harde kritiek van de Onderwijsraad over het maatwerkdiploma kondigde de voormalige staatssecretaris februari 2016 aan deze motie uit te willen voeren door leerlingen expliciet het recht geven om een aantal vakken op een (alleen) hoger niveau af te ronden, en dit zichtbaar te maken op het diploma. Ook wil Dekker een experiment starten waarbij leerlingen die relevante vakken op een hoger niveau hebben afgerond, toegang krijgen tot specifieke hogere opleidingen. Op 13 april 2016 sprak de Vaste Kamercommissie hierover tijdens een rondetafelgesprek met onder andere de VO-raad en met drie vo-scholen, die inspirerende voorbeelden van hun maatwerk lieten zien. Zie ook het position paper dat de VO-raad hiervoor opstelde.
Op donderdag 28 april 2016 was er in de Tweede Kamer een debat over het maatwerkdiploma en flexibilisering van het vo.
De meeste actuele ontwikkelingen zijn geformuleerd in het regeerakkoord 2017 (oktober):
Het kabinet maakt voor leerlingen in het voortgezet onderwijs experimenten mogelijk om meerdere vakken op een hoger niveau af te ronden en daarmee toegang te krijgen tot specifieke vervolgopleidingen, mits zij voldoen aan de selectiecriteria van desbetreffende vervolgopleidingen. Het kabinet zal de gevolgen voor het civiel effect en mogelijk strategisch gedrag monitoren. Daarnaast start het kabinet een onderzoek naar de voor- en nadelen van een brede invoering van diploma’s met vakken op verschillende niveaus in combinatie met invoering van een brede selectie.
Tijdlijn
- Maart 2015: Congres VO-raad presenteerde de ambitie voor een maatwerkdiploma.
- November 2015: Notitie ‘Diploma op maat – ruimte voor talent in het vo’.
- November 2015: aangenomen motie die het maatwerkdiploma mogelijk moet maken.
- Februari 2016: aangenomen motie, uitvoerend van doel, die leerlingen expliciet het recht geeft om een aantal vakken op een (alleen) hoger niveau af te ronden.
- 13 april 2016: vaste Kamercommissie Onderwijs rondetafelgesprek met inspirerende voorbeelden.
- 28 april 2016: debat Tweede Kamer over het maatwerkdiploma en flexibilisering van het vo.
- Oktober 2017: maatwerkdiploma opgenomen in het regeerakkoord Rutte ‘ Vertrouwen in de toekomst’
Plan ontwikkeltijd voor leraren
In ons actieplan voor een aantrekkelijk lerarenberoep heeft de VO-raad aangegeven dat het van groot belang is dat er meer tijd en ruimte voor leraren komt om te werken aan de ontwikkeling van hun onderwijs. Uit gesprekken met bestuurders, schoolleiders en leraren tijdens de VO2020-tour (2016) bleek dat leraren over het algemeen te weinig tijd ervaren om op een goede manier te werken aan hun professionele ontwikkeling en de gewenste ontwikkeling van het onderwijs. Mede met het oog op de transitiefase waar de sector zich in bevindt, naar toekomstbestendig en eigentijds onderwijs, moet er meer ruimte komen voor ontwikkeltijd. De VO-raad wil wel benadrukken dat de stappen naar minder lestijd en meer ontwikkeltijd zorgvuldig moeten worden gezet. Het streven is dat zoveel mogelijk lessen bevoegd worden gegeven. Nu al zijn er tekorten in bepaalde vakken; de vraag naar vervanging mag niet leiden tot oplopende tekorten. En het is niet de bedoeling dat alle leerlingen minder les krijgen.
Belangenbehartiging
In de Tweede Kamer is brede steun voor de beweging naar meer ontwikkeltijd voor leraren. In juni 2016 nam de Kamer een motie aan van het Kamerlid Van Meenen (D66), waarin voormalig staatssecretaris Dekker werd verzocht om in overleg met het onderwijsveld een voorstel uit te werken om het maximum aantal lesuren per (fulltime) docent terug te brengen naar twintig uur per week, inclusief financiële consequenties en consequenties voor leraren.
Dekker heeft daarop in samenwerking met onder meer de VO-raad een aantal mogelijkheden om te komen tot meer ontwikkeltijd nader uitgewerkt. De voormalig staatssecretaris gaf aan besluiten over benodigde maatregelen hiervoor vanuit de politiek, door te schuiven naar het volgende kabinet. De VO-raad heeft aangedrongen dat het huidige kabinet hier structureel werk van maakt.
Op 31 oktober 2017 riep de VO-raad de Tweede Kamer in een brief met klem op om bij het kabinet aan te dringen op een eerste stap tot verminderen van de lestijd voor leraren ten behoeve van meer ontwikkeltijd.
1 november 2017 heeft de Kamer met het nieuwe kabinet over de regeringsverklaring gesproken. Hierin is geen aandacht voor het verminderen van het aantal lesuren en het creëren van meer ontwikkeltijd voor leraren in het voortgezet onderwijs. De VO-raad pleit voor het op korte termijn realiseren van 100 uur ontwikkeltijd ten koste van 100 uur lestijd omdat leraren op deze manier de tijd en ruimte krijgen om zich te verbeteren, verbreden, verdiepen en vorm te geven aan onderwijsvernieuwing.
Tijdlijn
- Maart 2016: actieplan voor een aantrekkelijk lerarenberoep in een sterke sector.
- Juni 2016: Kamer heeft een motie van het Kamerlid Van Meenen (D66) aangenomen.
- Oktober 2017: brief aan de Tweede Kamer voor vermindering van lestijd ten behoeve van meer ontwikkeltijd.
- November 2017: Kamer spreekt met nieuwe kabinet over de regeringsverklaring over ontwikkeltijd.
De rekentoets
De VO-raad is tegen het laten meetellen van de rekentoets voor het eindexamen. De VO-raad onderschrijft het doel van de bewindslieden van OCW om de rekenresultaten van leerlingen te verbeteren en zien de rekentoets als belangrijk hulpmiddel hiervoor. Met de toets kan (tussentijds) het rekenniveau van leerlingen worden bepaald, en op basis hiervan kan het rekenonderwijs worden aangepast om zo het beste uit leerlingen te halen. De VO-raad pleit er dus voor om de toets wel af te nemen, maar is er fel op tegen om leerlingen af te rekenen op de resultaten die ze behalen voor de rekentoets. Dat was ook niet het doel van de commissie Meijerink.
Belangenbehartiging
De afgelopen jaren heeft de VO-raad er veelvuldig bij de politiek voor gepleit om de rekentoets niet te laten meetellen voor het examen. Sinds 15 december 2017 is dit ook voor het vwo een feit.
Sinds het schooljaar 2014-2015 moeten alle vo-leerlingen verplicht een rekentoets maken. Het kabinet heeft deze rekentoets ingevoerd omdat bleek dat de rekenresultaten van veel vo-leerlingen achterblijven. De toets moet scholen stimuleren om het rekenonderwijs te verbeteren en leerlingen motiveren om zich meer in te zetten voor goede resultaten.
Oorspronkelijk zou de rekentoets pas in het schooljaar 2020-2021 onderdeel worden van de kernvakkenregeling en gold dat leerlingen in de schooljaren 2016-2017 tot 2020-2021 een voldoende moesten halen voor de rekentoets om hun diploma te kunnen halen. In juni 2015 maakte staatssecretaris Dekker bekend dat de toets eerder in de kernvakkenregeling zou worden opgenomen. Mede op aandringen van de VO-raad maakte de rekentoets al vanaf het schooljaar 2016-2017 uit van de kernvakkenregel. Voor de vakken Nederlands, Engels, wiskunde en de rekentoets mocht een vwo-leerling nu maximaal één 5 halen, de andere kernvakken moet worden afgesloten met een 6 of hoger. Hiermee hadden leerlingen die een 5 haalden voor de rekentoets, alsnog een kans om het examen te halen.
De VO-raad heeft erop aangedrongen dat de toetsen passen bij het taalniveau van de verschillende types leerlingen. Leerlingen konden binnen de vijf kansen die zij hadden om de rekentoets te halen, switchen tussen de verschillende soorten toetsen.
De VO-raad heeft er altijd, en met succes, voor gepleit dat de rekentoets niet mee zal tellen voor het vmbo- en havo-examen. Dit is inderdaad nooit gebeurd. In oktober 2015 nam de Tweede Kamer een motie van de PvdA aan, waarin de regering wordt verzocht ‘de rekentoets niet te laten meetellen in het vmbo, havo en mbo zolang de toets voor veel jongeren nog een te hoge drempel is om het diploma te halen’.
In februari 2017 kondigde Dekker aan dat in overleg met de Nederlandse Vereniging van Wiskundeleraren (NVvW) is gestart met de uitwerking van een alternatief voor de rekentoets.
In het regeerakkoord 2017 (oktober) staat het volgende over de rekentoets:
In het voortgezet onderwijs komt een alternatief voor de rekentoets. Dit alternatief treedt uiterlijk in het schooljaar 2019-2020 in werking en wordt daarmee voor alle leerlingen op alle niveaus een geïntegreerd onderdeel van het examen. In de tussentijd telt de rekentoets niet langer mee in het voortgezet onderwijs.
Het cijfer voor de rekentoets telt al vanaf het schooljaar 2017-2018 niet meer mee voor het behalen van het vwo-diploma. De ministerraad stemde op 15 december 2017 in met dit voorstel van minister Slob.
Tijdlijn
- Schooljaar 2014-2015: alle vo-leerlingen moeten verplicht een rekentoets maken.
- Juni 2015: voormalig staatssecretaris Dekker maakte bekend dat de toets eerder in de kernvakkenregeling zou worden opgenomen.
- Oktober 2015: motie aangenomen de toets niet te laten meetellen in het vmbo, havo en mbo.
- Februari 2017: Dekker pleit voor uitwerking alternatief rekentoets.
- Oktober 2017: regeerakkoord beschrijft dat er een alternatief moet komen.
- December 2017: afschaffing mee laten tellen rekentoets voor vwo-examen.